عنوان « فلک الافلاک » چه زمانی و توسط چه کسی به قلعه داده شد؟
بنام خداوند جان و خرد
قلعه تاریخی و با شکوه (( فلک الافلاک )) ، یکی از دژهای مشهور سرزمین ایران است . این بنای کهن برروی تپه ای طبیعی در میانه شهر خرم آباد مرکز استان لرستان واقع شده است .فلک الافلاک ، میراث پر افتخار نیاکان ما ، همدم و همنشین نسلهای بی شمار و یادگار ذوق و هنر و تلاش مردم این سرزمین است . به یقیین می توان گفت در سراسر پهنه ایران زمین کمتر قلعه ای می توان یافت که به رغم گذشت روزگاری بس دراز ، از آشوب و گزند حوادث و رخدادهای بی شمار جان سالم بدر برده و همچنان صلابت و استواری خود را محفوظ داشته باشد .بر ماست همچون پیشینیان این میراث گرانبها و عظیم را پاس بداریم و آن را بعنوان سمبل تاریخ ، فرهنگ و تمدن این دیار ، به آیندگان بسپاریم و با شناخت عمیق از سیر تحول آن در ادوار متمادی و شناساندن آن به دیگران ، گامی هر چند کوچک در جهت احیای مواریث تاریخی کشورمان بر داریم .
با توجه به آنچه در این مقدمه آمد ،در این وبلاگ تلاش می شودگوشه هایی از زوایای تاریخ تاریک لرستان را که حاصل سالها مطالعه و تحقیق پیوسته نگارنده می باشد ،در منظر دید علاقمندان به تاریخ و فرهنگ این دیار قرارگیرد. لازم به ذکر است که این مطالب پیش از این در کتاب های خود به چاپ رسیده ولی از آنجاکه کتابها نایاب شده و در دسترس همگان قرار ندارند و از سوی دیگر نسل کنونی بیشتر به طرف رسانه های نوین همچون اینترنت گرایش دارد، بنابراین نگارنده در جهت اطلاع رسانی و تبادل نظر با دیگر پژوهشگران، از این پس هرزگاه نکته هایی از تاریخ و فرهنگ لرستان را در این وبلاگ مطرح می سازد.مطالب سعی می شود نو و تازه باشد و از مکررات پرهیز شود.از این رو در اولین بحث امروز، از فلک الافلاک آغاز می کنیم.
عنوان « فلک الافلاک » چه زمانی و توسط چه کسی به قلعه داده شد؟
کهن ترین نامی که در متون تاریخی به این قلعه اطلاق شده است «دژ شاپور خواست» است که از دوره ساسانی تا قرن ششم و هفتم هجری همچنان به همین نام مشهور بود. با تغییر نام شهر شاپور خواست به خرم آباد در قرن هفتم، قلعة خرم آباد خوانده شد.قلعه تا اوایل دوره ی قاجار همچنان به همین نام شهرت داشت. ولی در آغاز دوره قاجار با توجه به تعمیرات و الحاقات انجام گرفته توسط «محمد علی میرزادولتشاه»_پسر بزرگ فتح علیشاه وحاکم لرستان_ بر روی یکی از برجهای شرقی قلعه اتاقی ساخته شد که آن را فلک الافلاک نامیدند. این نام بعدها به کل قلعه اطلاق شد.متاسفانه این اتاق به تدریج ویران شد وامروزه اثری از آن باقی نیست(مقایسه میان تصاویر جدید و قدیم قلعه) .
واژه فلک الا فلاک اصولا یک اصطلاح نجومی بود. قدما معتقد بودن که آسمان نه طبقه است که نهمین طبقه فلک الا فلاک نام دارد که آسمان آسمانهاست.برخی مورخان هنگام برخورد با دژهای بلند آنها را به فلک الا فلاک تشبیه می کردند.شاید علت نامگذاری قلعه به فلک الافلاک ناشی از همین تشبیهات بوده است.(جهت اطلاع بیشتر رجوع شود به کتاب نگارنده با عنوان «قلعه فلک الافلاک یا دژ شاپور خواستـ»)
تصاویری از قلعه فلک الافلاک در زمان معاصر و دوره قاجار
تصویری از محمد علی میرزا دولتشاه فرزند ارشد فتح علی شاه