لرستان در آینه تاریخ

کوچ اجباری رومیانی ها از ریمله به چگنی

همچنانکه گفته شد،پس از آنکه  بخشی از طایفه رومیانی به ریمله - واقع در جنوب غربی خرم آباد -آمدند و صدها سال در این ناحیه به کشاورزی و دامپروری اشتغال داشتند،در اواخر دوره قاجار، برای آنان اتفاقی رخ داد که سرنوشت این طایفه را سخت دگرگون کرد،بطوریکه آنان مجبور به ترک ملک اجدادی خود شده و به بخش چگنی مهاجرت کردند.علت و چگونگی مهاجرت آنها تا اندازه ای در پرده ابهام است. در این زمینه دو روایت وجود دارد. یک روایت می گوید طایفه رومیانی توسط ایل سگوند و به دستور مستقیم شاهزاده سالارالدوله غارت شده و از ریمله کوچانده شده اند و روایت دوم اینکه طایفه رومیانی توسط یکی از طوایف ایل بیرانوند موسوم به طایفه مراد به ریمله مهاجرت کرده اند.

آقای«جواد رومی» از طایفه رومیانی معتقد است که در اواخر دوره قاجار با حاکمیت شاهزاده«ابوالفتح میرزا سالارالدوله» بر لرستان و خودداری طایفه رومیانی از پرداخت مالیات ،سالارالدوله، دستور غارت و چپاول طایفه رومیانی را توسط ایل سگوند در راس «حسن خان سگوند» معروف به «حسن گدا»صادر کرد. بنا براین آنها مجبور به مهاجرت شدند و در جنوب خرم آباد در منطقه چگنی ساکن شدند.(مصاحبه با جواد رومی،7/5/99)

لازم به توضیح است ،ابوالفتح میرزا سالارالدوله از شاهزادگان مشهور دوره قاجار است. او پسر مظفرالدین شاه و برادر محمدعلی شاه بود و در دی ماه 1284 خورشیدی ، یک سال پیش از صدور فرمان مشروطیت حاکم لرستان شد. سالارالدوله پیش از این نیز در سال 1282خورشیدی بر لرستان حکومت کرده بود و مردم لرستان خاطرة تلخی از ایام حکومت او داشتند. جوانی او و سبکسری های او در لرستان شهرة عام و خاص بود. توهین و بی حرمتی نسبت به خوانین و ریش سفیدان، اخذ مالیات های گزاف،خوشگذرانی و بی عصمت کردن نوامیس مردم و وادار کردن یک طایفه به غارت و چپاول طایفه دیگر، از جمله رفتارهای نامعقول شاهزاده قاجار، نسبت به مردم لرستان بود. سالارالدوله از غارت یک ایل به وسیله ایل دیگر لذت می برد و گاه خود با دوربین نظاره گر بود و ازدیدن قتل و غارت مردم قاه قاه می خندید.در دورة نخست حکومت او هنگامی که، اخبار مربوط به اعمال و رفتار ناشایست سالارالدوله به گوش مظفرالدین شاه رسید، او را از حکومت لرستان عزل کرد.(خودگو،1386،ص40-41) احتمالا دستور غارت طایفه رومیانی بوسیله ایل سگوند هم از از جمله رفتارهای ناشایست این شاهزاده قاجار بوده باشد.

شاهزاده ابوالفتح میرزا سالارالدوله در جمع عشایر ایل سگوند.پشت سر سالارالدوله حسن خان سگوند.شماره 2 فاضل خان سگوند و شماره3 شیر محمدخان سگوند.

گذشته از حادثه تلخ غارت طایفه رومیانی توسط ایل سگوند به دستور شاهزاده سالارالدوله، مهاجرت یکی از طوایف ایل بیرانوند موسوم به «مراد» به منطقه ریمله و درگیری ها و مناسبات آنان با طایفه رومیانی نقش با مهمی در کوچ رومیانی ها داشت. چنانچه برخی منابع شفاهی و مکتوب حتی مهاجرت رومیانی ها را نتیجه درگیری و مناقشات آنان با طایفه مراد بیرانوند می دانند. «میرزا رحیم خان معین السلطنه» در رساله «جغرافیای تاریخی لرستان» که در اواخر دوره قاجار (1295خورشیدی) تالیف کرده است، بر این موضوع مهر تایید می نهد ودر این زمینه می نویسد:

«رومیانی، طایفه ای است قریب به دویست خانوار،ملکی از خودشان داشتند، مشهوربه رومله (ریمله)از پنج شش سال قبل الی کنون خوانین مراد بیرانوند ،ملک آن ها را تصرف کرده و آن ها را خارج نموده به حوالی خرم آباد آمده در قریه باباعباس ملکی جناب والی(غلامرضا خان)-امیر جنگ- رعیتی و زندگی می نمایند.»(ستوده، 1388،ص106)مطابق گفته معین السلطنه کوچ طایفه رومیانی باید حدود سال1290خورشیدی اتفاق افتاده باشد.اینکه کوچ اجباری طایفه رومیانی به دستور سالارالدله  یا بوسیله طایفه مراد بیرانوند انجام شده است چندان روشن نیست.

بنا به نوشته والیزاده معجزی،طایفه مراد از طوایف مقتدرو خشن ایل بیرانوند محسوب می شد که بدلیل درگیری با خوانین زینبی بیرانوند(علی مردان خان،شیخ علی خان،غلام علی خان)، مجبور به ترک زادگاه خود-چغلوندی- شده و به منطقه ریمله محل سکونت رومیانی ها و حسنوندها،پناهنده شدند.طایفه مرادی بتدریج مقداری از زمین های متعلق به رومیانی ها و حسنوندها را خریداری کردند و جای پایی در ریمله درست کردند.در آن زمان ریاست طایفه مرادی با «سلطان محمدخان مرادی»بود.بنا به نوشته والیزاده معجزی او شخصی مقتصد و دور اندیش بود و به تدریج بیشتر اراضی ریمله را از خوانین جهان سلطانی حسنوند و رومیانی ها خریداری کرد. (والیزاده معجزی،1396،ص84)

سلطان محمدخان مرادی

بنا به گفته معمرین، در اواخر دوره قاجار درگیری های پراکنده ای میان طایفه رومیانی و همسایگان جدیدالورودشان یعنی بیرانوندها رخ داد.علت درگیری میان دو طایفه چندان مشخص نیست ولی مسلما اختلافات ملکی نقش مهمی داشته است. طایفه مراد بیرانوند از نظر تعداد نفرات و نیروهای جنگی بیشتر از رومیانی ها بودند و با توجه به نزدیکی طایفه مراد به حکومت مرکزی و جلب موافقت شاهزاده سالارالدوله شروع به دست اندازی به املاک رومیانی ها کردند. (مصاحبه با غلام حسین حسین پناه،15/2/99)

لازم به توضیح است ،سال های پس از انقلاب مشروطیت(1285خورشیدی)تا روی کار آمدن رضاشاه پهلوی(1304خورشیدی)سال های بسیار پر آشوبی در ایران و لرستان بود.به دلیل انقلاب مشروطیت،ضعف حکومت مرکزی و جنگ جهانی اول(1290خورشیدی)در ایران ملوک الطوایفی ایجاد شده بود.این دوره به عصر خودسری لرستان نیز شهرت دارد.در این زمان ایلات و طوایف لرستان نه تنها به جان هم افتادند و یکدیگر را غارت می کردند بلکه با حکومت مرکزی و نیروهای ژاندارمری نیز درگیری های سختی داشتند. در این دوره ،هر خانی منطقه ای را به تصرف خود درآورده بود .زور حرف آخر را می زد و هر ایل و طایفه ای سعی می کرد ایلات و طوایف دیگر را غارت و مایملک آنها را چپاول کند. در این بین شاهزادگان نالایق و بی کفایت و بی مسولیت قاجار نیز با اختلاف افکنی بین ایلات ،آنها را به جان هم می انداختند. در چنین شرایط و اوضاع و احوالی خوانین بیرانوند نیز شروع به دست اندازی به املاک همجوار خود کردند.علی مردان خان بیرانوند املاک سادات بروجردی را در دشت سیلاخور مصادره کرد و خوانین مرادی که رقیب آنها بودند، بخش هایی از املاک رومیانی ها و حسنوندها را خریداری یا به زورتصاحب کردند. تمام مشکلات و مصیبت هایی هم که برای طایفه رومیانی اتفاق افتاد در این دوره پر آشوب اتفاق افتاد.

به هر جهت طایفه رومیانی پس از کوچ اجباری از منطقه ریمله، به بخش چگنی مهاجرت کردند.آنها در منطقه باباعباس (توه بوس) در زمین هایی که متعلق به غلامرضاخان ،والی پشتکوه بود،مشغول رعیتی و حشم داری شدند.جایی که امروزه شهرک بابا عباس وروستای «چغاهروشی»قرار دارد. این مکان جایی بود که دامداران رومیانی پیش از این زمانی که در ریمله ساکن بودند، در فصول سرد سال ،دام های خود را برای چرا به این منطقه می آوردند. در واقع محل ییلاقی آنها به شمار می رفت.

مسیر مهاجرت طایفه رومیانی از رومشکان به ریمله و از ریمله به چگنی